AI en rouw: ja of nee?
AI en rouw: wat kan er vandaag al en waarop moeten we letten?
Artificiële intelligentie (AI) eist steeds meer haar plek op in ons dagelijks leven. Zo stellen we allemaal wel eens een snelle vraag aan ChatGpt of gebruiken we slimme technologieën op het werk.
Hoe zit het dan met AI voor rouwenden? Kunnen technologische toepassingen iets betekenen voor mensen in rouw? Voor sommige rouwenden kunnen bepaalde apps helpen bij het koesteren van herinneringen, andere roepen dan weer (grote) ethische vragen op. In deze blog brengen we een helder overzicht van wat er vandaag al mogelijk is, hoe het werkt en welke valkuilen er zijn.
Herinneringsvideo’s- en foto’s met AI
Er bestaan verschillende AI-tools waarmee je bestaande foto’s en video’s kan verbeteren om zo een warme herinneringsvideo te maken. Je hoeft enkel jouw foto’s en video’s te uploaden en het platform maakt zelf een verhaal met bijhorende muziek en mooi vormgegeven overgangen.
Dit is een makkelijke en laagdrempelige manier om mooie herinneringen te maken. Houd er wel rekening mee dat de beeldkwaliteit door de apps vaak wordt verbeterd, waardoor ze minder authentiek kunnen aanvoelen. Ook blijven foto’s vaak op externe servers bewaard, dus privacy is een belangrijk aandachtspunt.
AI-stemreconstructie
AI-stemreconstructie, of voice cloning, kan een stem nabootsen op basis van oude geluidsfragmenten zoals voicemails of filmpjes. Nadien krijg je dus een synthetische versie die klinkt als het origineel, maar die wel nieuwe zinnen kan maken.
Dit is al een stuk minder onschuldig dan een foto-of video collage. De emotionele impact is dan ook niet te onderschatten. Voor de ene kan het troostend zijn om de stem van de overledene te kunnen herbeluisteren, maar voor de andere erg confronterend. Ook kan het rouwproces door dergelijke toepassingen verstoord worden, zeker bij langdurig gebruik. Sommige rouwenden kunnen waanvoorstellingen krijgen en eraan verslaafd geraken, aangezien ze slechts tijdelijk valse hoop bieden. Stemreconstructies kunnen bovendien misbruikt worden. Let er dus steeds op wat je deelt.
Griefbots: AI chat bot
Deze digitale persona’s kunnen aan de hand van tekstberichten, social mediaposts of audio gesprekken de spraak, het gedrag en zelfs de persoonlijkheid van de overledene nabootsen. Ze zijn ontwikkeld om rouwenden te troosten en in verbinding te blijven met een overleden dierbare.
Bij dergelijke toepassing is de nodige terughoudendheid aangewezen. Ze creëren immers de illusie dat de overledene nog aanwezig is. Voor sommige rouwenden zal dat weinig risico’s inhouden, maar voor anderen kan het schijnbaar langer in leven houden van de overledene leiden tot afhankelijkheid en zelf tot een rouwstoornis, gekenmerkt door een intens verlangen naar de overledene en het ontwijken van de realiteit dat de persoon is overleden.
AI-genereerde herinneringsboeken
Je kan met behulp van AI-herinneringsboeken maken waarmee je foto’s kan ordenen, verhalen kan bundelen… Je kan dan bijvoorbeeld persoonlijke notities of spraakopnamen ingeven die door AI worden omgezet in een samenhangend verhaal of boek. Voor families kan dit een makkelijke oplossing zijn om mooie herinneringen te bundelen.
Let er zeker wel op dat je AI hier gebruikt als hulpmiddel en zelf zorgt voor de input en nadien het geheel nog verfijnt. Anders bestaat de kans dat het resultaat minder persoonlijk wordt.
AI-chatbots als ondersteuning bij rouw
AI-chatbots kunnen ingezet worden als ondersteuning bij rouw. Ze bieden het voordeel dat ze dag en nacht beschikbaar zijn en dat rouwenden er op elk (moeilijk) moment hun emoties kwijt kunnen. Het is anoniem, wat voor veel mensen een stuk comfortabeler voelt. Chatbots kunnen op een toegankelijke manier informatie geven, normaliseren emoties en verwijzen door naar hulpbronnen. Ze vervangen nooit persoonlijke hulp, maar kunnen op moeilijke momenten een eerste houvast bieden.
De mogelijke valkruil? AI begrijpt emoties niet écht, er is geen sprake van echte empathie of intuïtief aanvoelen. Bij complexe rouwprocessen zal het antwoord achterwege blijven, en bij crisissituatie kan het ontbreken van persoonlijke hulp ernstige gevolgen hebben.
AI binnen rouw: ja of nee?
We kunnen de evolutie van AI niet meer ontkennen, en dat hoeft ook niet. Het kan absoluut heel waardevol zijn om families in rouw te helpen met concrete toepassingen zoals het bewaren van herinneringen.
We moeten vooral voorzichtig omgaan met diepgaandere tools die de overledene probeert te imiteren of te vervangen en die ons natuurlijk rouwproces kunnen verstoren.
Hoewel er geen echt juridisch kader bestaat rond AI en de toestemming van de overleden, is het sowieso verstandig om de morele en ethische aspecten in acht te nemen. Hoe kan je dit nu concreet aanpakken? Leg je digitale nalatenschap vooraf vast zodat het voor de nabestaanden duidelijk is wat er wel en niet mag na het overlijden.
