Rouwen is meer dan alleen verdriet. Rouw toont zich in een waaier van emoties, zowel negatieve als positieve, en ze mogen er allemaal zijn. We belichten vijf emoties die vaak voorkomen bij rouw.
Verdriet is waarschijnlijk de emotie die we het meest identificeren met rouw. Dit verdriet kan er zijn om verschillende redenen: het gemis van onze dierbare, het leven met onze dierbare dat we zullen missen, ontroering door wat de overledene betekend heeft, …. Elke traan kan een teken zijn van onze blijvende liefde voor de overleden dierbare.
Niet iedereen uit dit verdriet op dezelfde manier. Bij sommigen zijn er zichtbare tranen, terwijl anderen hun verdriet verbergen of vertalen door een andere emotie, zoals boosheid.
Schuldgevoelens komen heel vaak voor bij rouw. ‘Had ik maar…’ Het is een manier om controle te krijgen op een situatie waarin je compleet machteloos staat. Het creëert de illusie dat je er iets aan had kunnen doen, terwijl dit in realiteit bijna nooit het geval is.
Er is wel een groot verschil tussen schuldig zijn en je schuldig voelen.
Uus knops in haar boek, Casper, een rouwboek, dat ze schreef naar aanleiding van het overlijden van haar broer: “Die andere schuldgevoelens waren ons ook niet vreemd – zeker mijn ouders niet. Hadden we de jongens maar niet laten reizen naar dat verre land, hadden we maar meer gewaarschuwd, hadden we maar… Deze schuldgevoelens zijn een normale reactie, en een wanhopige zoektocht naar de vraag of we iets hadden kunnen doen om dit te vermijden. Deze vragen luidop kunnen stellen, en hierover kunnen praten ervoeren we als een erkenning van ons verdriet. Het goedbedoelde sussende wegwuiven van onze schuldgevoelens gaf deze erkenning niet. Opvallend was wel dat we deze vragen niet legitiem vonden als andere deze luidop stelden. Dan kwamen ze net beschuldigend over, als een kijvend vingertje.”
Na een overlijden kunnen we overmand worden door gevoelens van boosheid en woede. Het is belangrijk om deze boosheid en woede te erkennen en te laten bestaan omdat ze er mogen zijn. Toch bestaat er rond deze emoties nog steeds een taboe. Woede wordt in onze cultuur nooit als iets positiefs beschouwd. Wat er ook gebeurd is, ‘het is beter je boosheid niet te tonen’. Zo wordt er helaas nog vaak gedacht. Op woede wordt ook het meest ongemakkelijk gereageerd: het mag, maar liefst gedoseerd. Je woede opkroppen is zeker geen goed idee. Uit je deze emoties niet, kan dit negatieve gevolgen hebben: gezondheidsklachten, sociale problemen en mentale pijn. Het is belangrijk om te weten dat boosheid om je verlies er mag zijn. Het is gezond.
Als je merkt dat deze gevoelens destructief worden, vraag dan wel een goede vriend of therapeut om hulp.
Angstgevoelens zijn volledig normaal wanneer je een (groot) verlies of trauma hebt meegemaakt. In je rouw kan je het gevoel hebben dat de wereld onveilig is. Onbewust bereid je je voor op het moment dat dit jou opnieuw zou overkomen en je weer met een gelijkaardig trauma wordt geconfronteerd.
Megan Devine (na het overlijden van haar man) ‘In de jaren erna nam mijn angst toe. Ik was bang dat er nog meer erge dingen zouden gebeuren. Ik stelde me voor dat iedereen van wie ik hield zomaar verdween, dat mensen die ik kende en liefhad (mijzelf incluis) in gevaar verkeerde, leed, dood was. Ik was op mijn hoede voor elk klein teken dat erop wees dat er iets mis zou gaan. Het deed er niet toe dat was gebleken dat angst heel onhandig is als je rampen wilt voorspellen en voorkomen. Angst is verslavend en wordt alleen maar sterker als je weet dat onwaarschijnlijke rampen echt gebeuren, en dat je er niets aan kan doen.’
Omdat elk rouwproces uniek is, gezinsleden soms een andere rouwstijl hebben en familieleden of vrienden niet altijd de juiste woorden of gebaren vinden om te troosten, kunnen rouwenden zich heel eenzaam voelen.